اقتصاددانان سرخوشی که باید محتاط باشند!
کرونا و سرنوشت گردشگری ۱۴۰۰
سال ۱۴۰۰ کجا سرمایهگذاری کنیم؟
تحریم‌ها، دورکاری و وضعیت بازار کار
۱۴۰۰ سال مناسبی برای راهاندازی کسب‌وکار آنلاین است؟
تهران- ایرناپلاس- رئیس‌جمهور روحانی در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها در دانشگاه تهران از دعوت اساتید اقتصادی خبر داد که انتقادات و راهکارهای خود را به صورت نامه‌های خصوصی یا سرگشاده درباره مسائل اقتصادی با وی درمیان گذاشته‌اند.
این دعوت می‌تواند زمینه‌ای تازه برای گفت‌وگوی دولت و نخبگان و گفت‌وگوی ملی حول معضلات اقتصادی کشور باشد.
**14 نامه اقتصادی به روحانی
از سال 1392 تاکنون 14 نامه با محتوای اقتصادی خطاب به رئیس‌جمهور روحانی نوشته شده است که نویسندگان این نامه‌ها را طیف وسیعی از اساتید دانشگاه و مسئولان اجرایی کشور تشکیل می‌دهند و مضامین گوناگونی را در بردارند: از حمایت‌های انتخاباتی با دلایل اقتصادی در سال 1392 گرفته تا درخواست برای برکناری برخی مسئولان اقتصادی در سال جاری.
**مفاد نامه ها چه بود؟
بررسی نامه‌نگاری‌های اقتصادی با رئیس‌جمهور روحانی از ابتدای دوران مسئولیت وی تاکنون می‌تواند نشان‌دهنده دغدغه نگارندگان این نامه‌ها باشد.
*67 نفر با موضوع حمایت از روحانی در انتخابات ریاست جمهوری
ثابت قدم بودن روحانی در زمینه اصلاحات و تلاش برای رفع تحریم و تنش‌های خارجی
ارسال پیام مثبت به کارآفرینان ایرانی و کنشگران جهانی
هشدار نسبت به رکود تورمی و بازار کار
*108 نفر با موضوع فقر آموزشی کودکان
الزام توجه به توسعه کیفی آموزش و پرورش
ارائه راهکار بری خروج از تله فقر و تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی
پیشنهاد سازوکارهایی برای کاهش فقر آموزشی کودکان
مخاطب نامه، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی بودند.
*105 نفر با موضوع اقتصاد مقاومتی
تاکید بر اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی
درخواست از دولت برای برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و ارائه گزارش‌ای دوره‌ای
*4 نفر با موضوع رکود اقتصادی
هشدار نسبت به وضعیت رکودی بر اساس پیش‌بینی‌های اقتصادی و امکان تبدیل آن به بحران
تشریح مشکلات بازار سرمایه و صنایع
امضاکنندگان این نامه وزرای اقتصاد، کار، نفت و دفاع بودند.
**13 نفر با موضوع برنامه توسعه و بودجه سامانه
پیامدهای منفی تاخیر در ارائه لایحه برنامه توسعه و بودجه به مجلس
یادآوری الزام دولت به تسریع ارائه لوایح مذکور به مجلس
* امضاکنندگان این نامه نمایندگان مجلس بودند.
*40 نفر با موضوع انتقاد از عملکرد اقتصادی دولت و ارائه راهکار
هشدار درباره وضعیت شاخص‌های اقتصادی
انتقاد نسبت به مذاکرات و برجام
انتقاد نسبت به سیاست‌های مکتب لیبرال سرمایه‌داری
پیشنهاد برای مبارزه با فساد و اقدام برای شفاف‌سازی، اصلاح نظام بانکی و کنترل نقدینگی، تسهیل شرایط کسب و کار و رفع مانع تولید، تدوین راهبردهای توسعه صنعتی
*71 نفر با موضوع کابینه اقتصادی دولت دوازدهم
مروری بر چالش‌های اقتصاد ایران
الزامات احراز سمت‌های اقتصادی کابینه
*50 نفر با موضع حمایت از روحانی در انتخابات ریاست جمهوری
مروری بر موفقیت‌های اقتصادی دولت یازدهم
انتظار تداوم توفیقات اقتصادی و سیاسی دولت یازدهم
هشدار درباره پیامدهای منفی وعدهای اقتصادی برخی از نامزدهای
*3 نفر با موضوع سیاست‌های ارزی دولت
مشکلات عرضه ارز در بازار ثانویه
انتقاد به نحوه تخصیص ارز دولتی
* امضاکنندگان این نامه نمایندگان مجلس بودند.
*723 نفر با موضوع ارائه پیشنهادهایی برای حل چالش‌های اقتصادی کشور
شرح چالش‌های اقتصادی پیش‌رو
ارائه بسته سیاستی
پیشنهاد برکناری وزرای اقتصاد، کار، نفت، صمت، نفت و رئیس کل بانک مرکزی
* امضاکنندگان این نامه اعضای سازمان بسیج اساتید کشور بودند.
*38 نفر با موضوع بررسی دلایل وجود چالش‌های اقتصادی و ارائه راهکار
انتقاد به نحوه خصوصی‌سازی، رانت، فساد و سرمایه‌داری رفاقتی
عدم عزم جدی برای اصلاح نظام بانکی
ارائه راهکارهایی برای مبارزه با رانت، ایجاد شفافیت و تکفیک مدیریت بخش دولتی و خصوصی
اصلاح در نظام بانکی، نظام مالیاتی و نحوه تخصیص و مصرف ارز
خروج بنگاه‌های نظامی از اقتصاد
حمایت از اقشار ویژه در بخش مسکن
دعوت از رئیس‌جمهور و تیم اقتصادی دولت برای ارائه تفصلی راهکارهای پیشنهادی
*50 نفر با موضوع جلوگیری از بحران ملی
ریشه‌یابی مشکلات کنونی اقتصاد
انتقاد نسبت به تداوم سیاست‌های نادرست ارزی و قیمت‌گذاری در بازاهای مختلف
پیشنهاد برای حذف کانون‌های رانتی و شفاف‌سازی مسائل اقتصادی
ارائه راهکاریی برای حفظ معیشت و رفاه جامعه بدون تبعات منفی
دو نامه آخر
دو نامه اخیری که به صورت عمومی منتشر شدند واکنشهای بیشتری را در پی داشتند. در نامه اول که در نیمه مرداد سال جاری منتشر و به نامه 38 امضایی معروف شد، بعد از بیان مشکلاتی که از نظر نگارندگان قابلیت تبدیل به بحران را دارند و بررسی علل بروز آن‌ها، 20 راهکار ارائه شد؛ راهکارهایی که از چشم بالاترین مقام کشور نیز دورنماند و رهبر انقلاب تقریبا یک هفته پس از انتشار آن، در دیدار با اقشار مختلف مردم از آن به عنوان نامه‌ای دلسوزانه یاد کردند که ضمن شناسایی مشکلات، به ارائه راه حل می‌پردازد. البته واکنشهای طیف‌های مختلف اقتصادی به این نامه طبعا متفاوت بود. برخی این موارد را انتقاداتی بدون واقع‌نگری و خارج از فضای گفت‌وگو ارزیابی کردند.
این نامه یک مطالبه از رئیس‌جمهور داشت: برقراری جلسه‌ای با حضور ایشان و تیم اقتصادی دولت برای ارائه تفصیلی راهکارهای ارائه شده. درخواستی که توسط سازمان برنامه و بودجه پاسخ داده شد و اکثر امضاکنندگان هم از پذیرفتن آن امتناع کردند و البته تعدادی از آن‌ها در جلسه با مسئولان سازمان برنامه شرکت کردند و آن را «تا حدودی مثمر ثمر» ارزیابی کردند.
ایجاد فضای گفت‌وگو، دستاورد مطالبه نخبگان و اقبال دولت
نامه دوم این جمع -که با تداوم سیاست‌های از نظر نویسندگان، «نامناسب ارزی»- در اوایل ماه جاری منتشر شد این بار سران قوه قضاییه و مجریه را نیز در کنار رئیس‌جمهور روحانی خطاب قرار داد و البته مسئولان اجرایی سابق را نیز دست به قلم کرد تا جوابیه‌هایی برای آن ارسال کنند. در واقع این نامه با انتقاد از برخی تصمیمات گذشته، ریشه مشکلات کنونی را در سیاست‌های اقتصادی سال‌های پس از جنگ جستجو کرده و به ارائه راه‌حل پرداخته است.
گفتمان اجتماعی
فارغ از حواشی، جوابیه‌ها و در برخی موارد جدل‌های ناشی از این نامه‌نگاری‌ها، به نظر می‌رسد چینن اقداماتی در حال شکل‌دهی به فضای تازه‌ای برای حل مسائل کشور است. بازخوردهای مطالبه‌گری برای گفت‌وگوهای راه حل محور را می‌توان از تذکر رهبری به دولت برای توجه به نقدهای کارشناسانه تا ایجاد ساختاری جدید در دولت برای ارتباط با طیف‌های مختلف تحت عنوان «فضای گفتمان اجتماعی» دنبال کرد. مسئولیتی که به تازگی بر عهده علی ربیعی گذاشته شده تا دولت را به طیف‌های مختلف اجتماعی و سیاسی نزدیک‌تر کند و در نهایت، رئس‌جمهور و اقتصاددانان را کنار هم قرار دهد.
اعلام این موضوع در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و از تریبون دانشگاه را می‌توان آغاز عزم جدیدی برای جلب مشارکت نخبگان در فضای گفت‌وگو محور برای حل مسائل اقتصادی دانست و در واقع کیفیت جلسه اقتصاددانان و رئیس‌جمهور، می‌تواند نشان‌دهنده مسیر آینده این جریان باشد.
**14 نامه اقتصادی به روحانی
از سال 1392 تاکنون 14 نامه با محتوای اقتصادی خطاب به رئیس‌جمهور روحانی نوشته شده است که نویسندگان این نامه‌ها را طیف وسیعی از اساتید دانشگاه و مسئولان اجرایی کشور تشکیل می‌دهند و مضامین گوناگونی را در بردارند: از حمایت‌های انتخاباتی با دلایل اقتصادی در سال 1392 گرفته تا درخواست برای برکناری برخی مسئولان اقتصادی در سال جاری.
**مفاد نامه ها چه بود؟
بررسی نامه‌نگاری‌های اقتصادی با رئیس‌جمهور روحانی از ابتدای دوران مسئولیت وی تاکنون می‌تواند نشان‌دهنده دغدغه نگارندگان این نامه‌ها باشد.
*67 نفر با موضوع حمایت از روحانی در انتخابات ریاست جمهوری
ثابت قدم بودن روحانی در زمینه اصلاحات و تلاش برای رفع تحریم و تنش‌های خارجی
ارسال پیام مثبت به کارآفرینان ایرانی و کنشگران جهانی
هشدار نسبت به رکود تورمی و بازار کار
*108 نفر با موضوع فقر آموزشی کودکان
الزام توجه به توسعه کیفی آموزش و پرورش
ارائه راهکار بری خروج از تله فقر و تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی
پیشنهاد سازوکارهایی برای کاهش فقر آموزشی کودکان
مخاطب نامه، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی بودند.
*105 نفر با موضوع اقتصاد مقاومتی
تاکید بر اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی
درخواست از دولت برای برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و ارائه گزارش‌ای دوره‌ای
*4 نفر با موضوع رکود اقتصادی
هشدار نسبت به وضعیت رکودی بر اساس پیش‌بینی‌های اقتصادی و امکان تبدیل آن به بحران
تشریح مشکلات بازار سرمایه و صنایع
امضاکنندگان این نامه وزرای اقتصاد، کار، نفت و دفاع بودند.
**13 نفر با موضوع برنامه توسعه و بودجه سامانه
پیامدهای منفی تاخیر در ارائه لایحه برنامه توسعه و بودجه به مجلس
یادآوری الزام دولت به تسریع ارائه لوایح مذکور به مجلس
* امضاکنندگان این نامه نمایندگان مجلس بودند.
*40 نفر با موضوع انتقاد از عملکرد اقتصادی دولت و ارائه راهکار
هشدار درباره وضعیت شاخص‌های اقتصادی
انتقاد نسبت به مذاکرات و برجام
انتقاد نسبت به سیاست‌های مکتب لیبرال سرمایه‌داری
پیشنهاد برای مبارزه با فساد و اقدام برای شفاف‌سازی، اصلاح نظام بانکی و کنترل نقدینگی، تسهیل شرایط کسب و کار و رفع مانع تولید، تدوین راهبردهای توسعه صنعتی
*71 نفر با موضوع کابینه اقتصادی دولت دوازدهم
مروری بر چالش‌های اقتصاد ایران
الزامات احراز سمت‌های اقتصادی کابینه
*50 نفر با موضع حمایت از روحانی در انتخابات ریاست جمهوری
مروری بر موفقیت‌های اقتصادی دولت یازدهم
انتظار تداوم توفیقات اقتصادی و سیاسی دولت یازدهم
هشدار درباره پیامدهای منفی وعدهای اقتصادی برخی از نامزدهای
*3 نفر با موضوع سیاست‌های ارزی دولت
مشکلات عرضه ارز در بازار ثانویه
انتقاد به نحوه تخصیص ارز دولتی
* امضاکنندگان این نامه نمایندگان مجلس بودند.
*723 نفر با موضوع ارائه پیشنهادهایی برای حل چالش‌های اقتصادی کشور
شرح چالش‌های اقتصادی پیش‌رو
ارائه بسته سیاستی
پیشنهاد برکناری وزرای اقتصاد، کار، نفت، صمت، نفت و رئیس کل بانک مرکزی
* امضاکنندگان این نامه اعضای سازمان بسیج اساتید کشور بودند.
*38 نفر با موضوع بررسی دلایل وجود چالش‌های اقتصادی و ارائه راهکار
انتقاد به نحوه خصوصی‌سازی، رانت، فساد و سرمایه‌داری رفاقتی
عدم عزم جدی برای اصلاح نظام بانکی
ارائه راهکارهایی برای مبارزه با رانت، ایجاد شفافیت و تکفیک مدیریت بخش دولتی و خصوصی
اصلاح در نظام بانکی، نظام مالیاتی و نحوه تخصیص و مصرف ارز
خروج بنگاه‌های نظامی از اقتصاد
حمایت از اقشار ویژه در بخش مسکن
دعوت از رئیس‌جمهور و تیم اقتصادی دولت برای ارائه تفصلی راهکارهای پیشنهادی
*50 نفر با موضوع جلوگیری از بحران ملی
ریشه‌یابی مشکلات کنونی اقتصاد
انتقاد نسبت به تداوم سیاست‌های نادرست ارزی و قیمت‌گذاری در بازاهای مختلف
پیشنهاد برای حذف کانون‌های رانتی و شفاف‌سازی مسائل اقتصادی
ارائه راهکاریی برای حفظ معیشت و رفاه جامعه بدون تبعات منفی
دو نامه آخر
دو نامه اخیری که به صورت عمومی منتشر شدند واکنشهای بیشتری را در پی داشتند. در نامه اول که در نیمه مرداد سال جاری منتشر و به نامه 38 امضایی معروف شد، بعد از بیان مشکلاتی که از نظر نگارندگان قابلیت تبدیل به بحران را دارند و بررسی علل بروز آن‌ها، 20 راهکار ارائه شد؛ راهکارهایی که از چشم بالاترین مقام کشور نیز دورنماند و رهبر انقلاب تقریبا یک هفته پس از انتشار آن، در دیدار با اقشار مختلف مردم از آن به عنوان نامه‌ای دلسوزانه یاد کردند که ضمن شناسایی مشکلات، به ارائه راه حل می‌پردازد. البته واکنشهای طیف‌های مختلف اقتصادی به این نامه طبعا متفاوت بود. برخی این موارد را انتقاداتی بدون واقع‌نگری و خارج از فضای گفت‌وگو ارزیابی کردند.
این نامه یک مطالبه از رئیس‌جمهور داشت: برقراری جلسه‌ای با حضور ایشان و تیم اقتصادی دولت برای ارائه تفصیلی راهکارهای ارائه شده. درخواستی که توسط سازمان برنامه و بودجه پاسخ داده شد و اکثر امضاکنندگان هم از پذیرفتن آن امتناع کردند و البته تعدادی از آن‌ها در جلسه با مسئولان سازمان برنامه شرکت کردند و آن را «تا حدودی مثمر ثمر» ارزیابی کردند.
ایجاد فضای گفت‌وگو، دستاورد مطالبه نخبگان و اقبال دولت
نامه دوم این جمع -که با تداوم سیاست‌های از نظر نویسندگان، «نامناسب ارزی»- در اوایل ماه جاری منتشر شد این بار سران قوه قضاییه و مجریه را نیز در کنار رئیس‌جمهور روحانی خطاب قرار داد و البته مسئولان اجرایی سابق را نیز دست به قلم کرد تا جوابیه‌هایی برای آن ارسال کنند. در واقع این نامه با انتقاد از برخی تصمیمات گذشته، ریشه مشکلات کنونی را در سیاست‌های اقتصادی سال‌های پس از جنگ جستجو کرده و به ارائه راه‌حل پرداخته است.
گفتمان اجتماعی
فارغ از حواشی، جوابیه‌ها و در برخی موارد جدل‌های ناشی از این نامه‌نگاری‌ها، به نظر می‌رسد چینن اقداماتی در حال شکل‌دهی به فضای تازه‌ای برای حل مسائل کشور است. بازخوردهای مطالبه‌گری برای گفت‌وگوهای راه حل محور را می‌توان از تذکر رهبری به دولت برای توجه به نقدهای کارشناسانه تا ایجاد ساختاری جدید در دولت برای ارتباط با طیف‌های مختلف تحت عنوان «فضای گفتمان اجتماعی» دنبال کرد. مسئولیتی که به تازگی بر عهده علی ربیعی گذاشته شده تا دولت را به طیف‌های مختلف اجتماعی و سیاسی نزدیک‌تر کند و در نهایت، رئس‌جمهور و اقتصاددانان را کنار هم قرار دهد.
اعلام این موضوع در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و از تریبون دانشگاه را می‌توان آغاز عزم جدیدی برای جلب مشارکت نخبگان در فضای گفت‌وگو محور برای حل مسائل اقتصادی دانست و در واقع کیفیت جلسه اقتصاددانان و رئیس‌جمهور، می‌تواند نشان‌دهنده مسیر آینده این جریان باشد.
