اقتصاددانان سرخوشی که باید محتاط باشند!
کرونا و سرنوشت گردشگری ۱۴۰۰
سال ۱۴۰۰ کجا سرمایه‌گذاری کنیم؟
تحریم‌ها، دورکاری و وضعیت بازار کار
۱۴۰۰ سال مناسبی برای راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین است؟
برخی از ما روزانه با پیام‌هایی در فضای مجازی مواجه می‌شویم که وعده به‌دست آوردن بیت‌کوین را تنها با چند کلیک به ما می‌دهند. اما چه تعداد از این پیام‌ها صحت دارد و چگونه می‌توان از فرصت‌های درآمدساز فناوری جدید استفاده کرد؟
بخش نخست گفت‌وگو با محمد طهرانی، مدیر آزمایشگاه بلاکچین دانشگاه خاتم و عضو هیأت علمی این دانشگاه، به بررسی الفبای این فناوری گذشت و در نهایت به اینجا رسید که با کمک آن می‌توانیم راه‌حل‌هایی برای گذر موفقیت‌آمیز از تحریم‌‌های اقتصادی پیدا کنیم. در بخش دوم و پایانی، از سایر فرصت‌هایی که این فناوری برای جامعه ایرانی به‌وجود می‌آورد و نیز نقش آزمایشگاه بلاکچین خاتم در تسریع و تسهیل آن، می‌گوییم.
**بلاکچین در ایران
از طهرانی درباره فعالیت‌های که بر پایه بلاکچین در ایران در حال انجام هستند، پرسیدیم و از رمزارز مشترک بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک، فعالیت‌های وزارت ICT و نیز تلاش‌های بانک‌های خصوصی و دولتی در زمینه‌سازی بستری مبتنی بر بلاکچین باخبر شدیم.
طهرانی از دغدغه‌های کارشناسی خود گفت: برای من خود بلاکچین اهمیت بیشتری نسبت به ارزی که بر مبنای آن شکل می‌گیرد دارد. چون با بلاکچین، فارغ از اینکه ارزی ایجاد شود یا نه، سرویس‌های جدیدی را می‌توان راه‌اندازی کرد که به مردم برای بهتر شدن زندگی‌شان کمک می‌کند. امکان ثبت غیرمتمرکز با این فناوری ایجاد می‌شود و این میتواند نقطه شروعی برای گروه جدیدی از کسب‌وکارها باشد.
**رویکرد قانونگذار در مورد بلاکچین
طهرانی ادامه داد: شاید ما از اینکه چرا قانونگذار هنوز درباره بلاکچین تصمیم‌گیری و قانونگذاری نکرده گلایه می‌کنیم، هرچند بانک مرکزی اعلام کرده به‌زودی بخشنامه‌ای در این رابطه منتشر خواهد کرد. اما نکته حائز اهمیت این است که اگر می‌خواهیم با کمک این فناوری، امکانات و تسهیلاتی برای خودمان در ابعاد جهانی ایجاد کنیم، باید سایر آثار آن را نیز در نظر بگیریم.
بعضی از آثار آن به نفع قانونگذار است. مثلاً با بلاکچین، خیلی از کسب‌وکارها می‌توانند تبادل خارجی داشته باشند و تحریم‌ها را دور بزنند ولی به‌طور همزمان، از نفوذ قانونگذار کم می‌شود و درباره بسیاری از مواردی که قبلاً تحت نفوذ خود داشت و به‌صورت متمرکز کنترل می‌کرد، مردم تصمیم خواهند گرفت.
طهرانی بار دیگر تمرکززدایی در این فناوری را یادآوری کرد و گفت: با تمرکززدایی، همان اندازه که از فدرال‌رزرو (بانک مرکزی آمریکا) تمرکززدایی می‌شود، از بانک مرکزی خودمان هم تمرکززدایی می‌شود. پس قاعدتاً محاسنی دارد و اتفاقات خوبی را برای کشور رقم خواهد زد، ولی ریسک‌ها را هم باید در نظر گرفت یعنی، حاکمیت بانک مرکزی نیز تا حدودی با راه‌اندازی فناوری بلاکچین، محدود می‌شود. دقت کنید گاهی به اشتباه مردم تصور می‌کنند پول‌های رایج دنیا پشتوانه طلا و نقره دارند. لازم است به یک رویداد تاریخی به نام شوک نیکسون اشاره کنم.
**پشتوانه رمزارزها مانند سایر پول‌های رایج است
حدود پنجاه سال پیش، نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا رسماً دلار را بدون پشتوانه اعلام کرد و تعهد دولت آمریکا برای تبدیل دلار به طلا را ملغی اعلام کرد. پس از این اتفاق، هیچ‌یک از ارزهای دنیا حتی دلار و یورو، پشتوانه‌ای بر اساس طلا و نقره ندارند و تنها بر اساس تصمیم بانک مرکزی هر کشور، ارزش پیدا می‌کنند و بانک‌های مرکزی هر زمان که بخواهند می‌توانند حجم پول را زیاد کنند، به همین دلیل به آن‌ها «پول دستوری» گفته می‌شود. در حالی که بسیاری از رمزارزها مانند بیت‌کوین، حجم عرضه محدودی دارند و حتی به‌وجودآورندگان آن قادر به دست‌کاری در فرآیند تولید و عرضه رمزارز نیستند.
به همین دلیل می‌توان گفت رمزارزها نسبت به پول‌های دستوری اعتمادپذیری بهتری دارند. این درست نیست که تصور کنیم چون رمزارزها بدون پشتوانه هستند، با تعالیم دینی در تضادند، زیرا از لحاظ پشتوانه، تفاوتی با پول‌های دستوری ندارند و حتی با توجه به ابزارهایی که برای کنترل حجم پول در آن‌ها قرار دارد، می‌توانند انطباق بهتری با مبانی دینی پیدا کنند.
**در آزمایشگاه بلاکچین خاتم چه می‌گذرد؟
گفت‌وگوی ایرناپلاس با طهرانی در دانشگاه خاتم و با بازدید از آزمایشگاه بلاکچین این دانشگاه همراه بود. او که مدیریت این آزمایشگاه را برعهده دارد، می‌گوید: آزمایشگاه بلاکچین دانشگاه خاتم در سه حوزه آموزشی، پژوهشی و کارآفرینی فعالیت می‌کند.
در حوزه آموزشی، با برگزاری رویدادهای مختلف، به ترویج مسائل فنی در سطح جامعه آکادمیک و جامعه فعال این حوزه می‌پردازیم. دوره‌های آموزشی زیادی در مراکز مختلف برگزار می‌شود که تمرکزشان بر مسائل تجاری است. آزمایشگاه بلاکچین خاتم اما با توجه به خلأ آموزش‌های فنی، بر این مورد تمرکز دارد.
**کاربردهایی از پژوهش‌های دانشجویی
او فعالیت‌های پژوهشی آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه خاتم را با پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد این دانشگاه معرفی می‌کند و می‌گوید: آزمایشگاه این امکان را برای دانشجویان فراهم می‌کند که پایان‌نامه‌های خود را در این حوزه تعریف کنند و حوزه‌های پژوهشی بلاکچین را توسعه دهند.
مثلاً یکی از دغدغه‌های حوزه بلاکچین، ناشناس بودن تراکنش‌هاست و اگر بلاکچین بخواهد در سطح جامعه گسترش پیدا کند، نیاز به فرآیندهای شناسایی و احراز هویت مشتری داریم که براساس این نیاز، یک کار پژوهشی تعریف کردیم که الان از طریق یکی از پایان‌‌نامه‌ها به ثمر رسیده و در صنعت در حال پیاده‌سازی است. پایان‌نامه یکی دیگر از دانشجویان نیز درباره پیش‌بینی روندهای رمزارزهاست که مراحل پژوهشی آن به اتمام رسیده و پیاده‌سازی آزمایشگاهی آن انجام شده است.
**در کنار استارت‌آپ‌ها هستیم
در حوزه کارآفرینی نیز، استارت‌آپ‌هایی زیادی در حوزه بلاکچین در کشور درحال شکل‌گیری هستند که ما نیز به سهم خود تعدادی را به‌عنوان زیرمجموعه آزمایشگاه بلاکچین خاتم داریم. البته در این مدت، پذیرای استارت‌آپ‌های دیگری نیز بودیم که برای مشورت در مورد مسائل فنی، به ما مراجعه کرده‌اند. در جامعه کارآفرینی با اغلب شتاب‌دهنده‌ها همکاری داریم و در رویدادهای یکدیگر شرکت می‌کنیم یا رویداد مشترک برگزار می‌کنیم.
آزمایشگاه بلاکچین خاتم ارتباط خوبی با شبکه بانکی کشور ایجاد کرده است و با بانک‌های پاسارگاد، پارسیان و مسکن، مؤسسه سرمایه‌گذاری خطرپذیر برکت و بسیاری از نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری دیگر ارتباط دارد و در بعضی پروژه‌های بانکی در حال انجام، به‌عنوان مشاور فنی حاضر است.
**تیغ دولبه فناوری
طهرانی می‌گوید: بلاکچین به همه دغدغه‌هایی که در زمینه شفافیت داریم پاسخ می‌دهد، از آرای نمایندگان گرفته تا حقوق کارمندان دولت. در بلاکچین هیچ‌چیز مخفی وجود ندارد و هر تراکنشی که ثبت می‌شود برای همه قابل رؤیت است. اما گفته می‌شود ابزاری برای برخی اقدامات، مثلاً فرار مالیاتی هم فراهم می‌کند. شفافیت و فرار مالیاتی هر دو در یک فناوری؟
او ادامه می‌دهد: نکته این است که ثبت تراکنش در بلاکچین، با یک آیدی انجام می‌شود که اصطلاحاً «کلید عمومی» نام دارد. کسی نمی‌داند این آیدی متعلق به کیست، اما تمام فعالیت‌های انجام شده با این آیدی در شبکه مشخص است. می‌توان دید که این آیدی از چه کسی پول گرفته به چه کسی پول داده و تمام گردش حساب، از روز اول راه‌اندازی آن بلاکچین تا روز فعلی، با شفافیت تمام قابل رؤیت است.
**اعتمادسازی مردمی و مصونیت در برابر تحریم
این شفافیت، معایب و مزایایی دارد. عیبش این است کسی که به دنبال فرار مالیاتی است با آیدی ناشناس فعالیت و از شبکه سوءاستفاده می‌کند و مزیت آن، این است که کسانی که می‌خواهند کار درست انجام بدهند مثلاً سازمان‌های خیریه یا کمیته امداد، می‌توانند آیدی خود را رسماً اعلام می‌کنند. وقتی مردم می‌بینند این نهاد، یک آیدی قابل شناسایی معرفی کرده، اعتماد می‌کنند؛ زیرا می‌توانند کمک‌ها و پرداخت‌هایی که داشتند را یک‌به‌یک رصد کنند و ریز‌به‌ریز تمام هزینه‌ها و گردش‌های مالی را ببینند.
پس اگر یک سازمان بخواهد میتواند با هویت مخفی، سوءاستفاده کند و اگر یک سازمان بخواهد جلب اعتماد کند، هویت خود را معرفی می‌کند. این به عهده قانونگذار است که چه‌طور تصمیم‌گیری کند. میتواند برای کاربران داخلی الزام کند که هویتشان را آشکار کنند. در مورد بلاک‌چین‌های جهانی مانند بیت‌کوین یا اتریوم یک چنین الزامی را نمی‌توان به شبکه اجبار کرد و اتفاقاً این به نفع افراد است و کسانی که در این شبکه‌های جهان‌روا، رمزارز دارند در برابر تحریم‌ها مصون هستند.
**فرصت‌های سودآور فناوری جدید
کشورهای زیادی روی این فناوری کار می‌کنند، مثل خیلی از فناوری‌های دیگر این فناوری هم در ابتدا از آمریکا شروع شد ولی کشورهای اروپای شرقی و نیز کره، با قدرت وارد این حوزه شده‌اند. ایران هم میتواند در این زمینه وارد شود و بخشی از سهم بازار را در دست بگیرد.
طهرانی می‌گوید: در ایران سرمایه‌گذاری‌های مختلفی در بحث توسعه شبکه، استارت‌آپ‌ها و ماینینگ در حال انجام است. استارت‌آپ‌هایی در حال شکل‌گیری هستند که البته در ابتدای راه هستند و به‌طور جدی وارد بازار نشده‌اند، ولی ماینینگ توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
در ایران حجم بسیار زیادی ماینینگ انجام می‌شود. با توجه به افت قیمت بیت‌کوین، در خیلی از کشورها ماینینگ دیگر اقتصادی نیست، اما در ایران با توجه به قیمت ارزان انرژی، همچنان اقتصادی است. در ایران می‌توانیم در ساعات غیرپیک شبکه برق، از ظرفیت خالی استفاده کنیم و برق را در اختیار ماینرها قرار دهیم. اگر یک فارم ماینینگ در کنار یک نیروگاه برق راه‌اندازی شود و در ساعات غیرپیک، از ظرفیت مازاد نیروگاه برای تولید رمزارزها استفاده کنیم، هم از هدررفت منابع نیروگاه جلوگیری شده است و هم برای کشور ارزآوری دارد.
**مردم به اسم کوین‌ها فریب نخورند!
هر موضوع جدیدی، علاوه بر جذاب و مفید بودن، میتواند با توجه به کافی نبودن اطلاعات، زمینه سوءاستفاده را فراهم کند. از طهرانی خواستیم نکاتی را که باید در مواجهه با این فناوری جدید داشته باشیم، با ما در میان بگذارد. مدیر آزمایشگاه بلاکچین خاتم در سه محور پاسخ داد.
اول اینکه، بازار رمزارز بازار پرریسکی است و در فضای رمزارزها ریسک بالاتری نسبت به بورس داریم. نوسان‌ها در این فضا بسیار شدید‌تر است و کسی که این فضا را نشناسد، وقتی‌که وارد بازار می‌شود به‌تبع، جزو افراد زیان‌ده خواهد بود و قاعدتاً وقتی ورود به بازار با مطالعه و شناخت زمان‌های خرید و فروش باشد افراد می‌توانند بهترین استفاده را از بازار ببرند.
**کلیدتان را به دیگران ندهید
دوم اینکه، در مورد استفاده از بیت‌کوین یا سایر رمزارزها، عرف است که شما وارد یک وب‌سایت صرافی یا وب‌سایت کیف پول می‌شوید و در آنجا یک نام کاربری و رمز عبور تعریف می‌کنید و از طریق آن بیت‌کوین می‌خرید. مادامی که شما از نام کاربری و رمز عبور استفاده می‌کنید، هیچ‌کس جز آن صرافی و کیف پول، به بیت‌کوین شما دسترسی ندارد.
زمانی که حجم بالایی از بیت‌کوین می‌خریم منطقی نیست که پولمان در آن صرافی بماند و می‌توانیم مبلغی را که قصد نداریم در بلندمدت استفاده کنیم، داخل کیف پول دیگری که در آن صرافی نیست و کلید آن فقط دست خودمان است، ذخیره کنیم که این مطمئن‌ترین روش نگهداری بیت‌کوین یا هر رمزارز دیگری است.
سوم اینکه می‌توان از کیف پول‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای نگهداری رمزارزها استفاده کرد، اما مسأله مهم این است که رمز دسترسی به آن آیدی یا اصطلاحاً کلید خصوصی، در اختیار فردی غیر از خودتان قرار نگیرد. صرافی‌ها و نرم‌افزارهای کیف پول هم افراد غیر، تلقی می‌شوند، پس بهتر است رمزارزها را داخل آدرس شخصی خودتان ذخیره کنید، نه آدرس صرافی یا کیف پول.
**چرا بلاکچین زودتر از این در ایران گسترش پیدا نکرد؟
طهرانی به‌عنوان کارشناس این فناوری و مدیر یکی از معدود مراکز فعال در این حوزه، میتواند موانع و چالش‌های گسترش بلاکچین در ایران را شناسایی کند. طهرانی که خود عضو هیأت علمی دانشگاه است، اولین نقد را به فضای دانشگاهی وارد می‌کند و می‌گوید: فضای دانشگاهی دیر به سراغ این فناوری رفت و مباحث آموزشی را توسعه نداد.
مسأله دوم این است که حضور در فضای بلاک‌چینی نیاز به روحیه کار تیمی خیلی قوی دارد. من باز هم به اصل تمرکززدایی اشاره می‌کنم. وقتی شما کسب‌وکاری را راه‌اندازی می‌کنید تمایل دارید خودتان محور کسب‌وکار باشید، ولی در فضای جدید می‌خواهید کسب‌وکاری راه‌اندازی کنید که مرکز و محور ندارد و این مانع ورود کسانی می‌شود که تجربه کار گروهی ندارند که با تمرین بیشتر کار تیمی در دانشگاه، چنین فضایی شکل خواهد گرفت.
**اگر تعلل نکنیم با دنیا پیش خواهیم رفت
مسأله دیگر این است که قانونگذار در تصمیم‌گیری تعلل می‌کند و دیر تصمیم می‌گیرد. تصمیم‌گیری در این مورد می‌توانست زودتر از این‌ها اتفاق بیفتد و فضا را برای ورود استارت‌آپ‌ها و سازمان‌ها به این حوزه فراهم کند. اگر این موانع برطرف شود می‌توانیم با سرعت خوبی در این حوزه رشد کنیم.
طهرانی معتقد است فاصله ما از دنیا در این فناوری چندان زیاد نیست و ادامه می‌دهد: در مقایسه با سایر فناوری‌ها ممکن است یک عقب‌ماندگی 50 ساله یا 60 ساله داشته باشیم، اما در این فناوری که در دنیا از سال 2009 شروع شده، از سه یا چهار سال پیش وارد شدیم؛ پس تنها پنج سال از دنیا فاصله داریم و خیلی راحت‌تر می‌توانیم این فاصله را جبران کنیم. وضعیت ما در دانش فنی به‌گونه‌ای است که می‌توانیم خیلی از فناوری‌ها را به‌راحتی بومی‌سازی کنیم.
**رمزارزها از تقاضای مردم ارزش می‌گیرند
وی نکته آخری را که از موانع گسترش فناوری بلاکچین و رواج آن به‌شمار می‌رود، تصور بدون پشتوانه بودن رمزارزها می‌داند و می‌گوید: درباره رمزارزها تصور می‌شود چیزی را خرید و فروش می‌کنیم که کاملاً بدون پشتوانه است. مسأله «بدون پشتوانه بودن» باید در نهادهای مذهبی مطرح شود. پولی که الان در سطح جامعه استفاده می‌شود هم پول بدون پشتوانه است و رمزارزها و پول بدون پشتوانه از نظر کارکردی تفاوتی با هم ندارند.
پس نمی‌توان مسأله رمزارزها را در تضاد با تعالیم دینی دانست، در حالی که میتواند بسیاری از مشکلات کنونی ما را حل کند. اینکه گفته شود رمزارزها تنها زمانی مطابق با قوانین شرع هستند که پشتوانه‌ای مبتنی بر پول یا طلا داشته باشد، با روح بلاکچین در تضاد است. روح بلاکچین این است که تولید ما، بر اساس تقاضای مردم ارزش پیدا کند، نه بر اساس ارزش یک کالایی که پشتوانه آن است.
**بلاکچین در ایران
از طهرانی درباره فعالیت‌های که بر پایه بلاکچین در ایران در حال انجام هستند، پرسیدیم و از رمزارز مشترک بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک، فعالیت‌های وزارت ICT و نیز تلاش‌های بانک‌های خصوصی و دولتی در زمینه‌سازی بستری مبتنی بر بلاکچین باخبر شدیم.
طهرانی از دغدغه‌های کارشناسی خود گفت: برای من خود بلاکچین اهمیت بیشتری نسبت به ارزی که بر مبنای آن شکل می‌گیرد دارد. چون با بلاکچین، فارغ از اینکه ارزی ایجاد شود یا نه، سرویس‌های جدیدی را می‌توان راه‌اندازی کرد که به مردم برای بهتر شدن زندگی‌شان کمک می‌کند. امکان ثبت غیرمتمرکز با این فناوری ایجاد می‌شود و این میتواند نقطه شروعی برای گروه جدیدی از کسب‌وکارها باشد.
**رویکرد قانونگذار در مورد بلاکچین
طهرانی ادامه داد: شاید ما از اینکه چرا قانونگذار هنوز درباره بلاکچین تصمیم‌گیری و قانونگذاری نکرده گلایه می‌کنیم، هرچند بانک مرکزی اعلام کرده به‌زودی بخشنامه‌ای در این رابطه منتشر خواهد کرد. اما نکته حائز اهمیت این است که اگر می‌خواهیم با کمک این فناوری، امکانات و تسهیلاتی برای خودمان در ابعاد جهانی ایجاد کنیم، باید سایر آثار آن را نیز در نظر بگیریم.
بعضی از آثار آن به نفع قانونگذار است. مثلاً با بلاکچین، خیلی از کسب‌وکارها می‌توانند تبادل خارجی داشته باشند و تحریم‌ها را دور بزنند ولی به‌طور همزمان، از نفوذ قانونگذار کم می‌شود و درباره بسیاری از مواردی که قبلاً تحت نفوذ خود داشت و به‌صورت متمرکز کنترل می‌کرد، مردم تصمیم خواهند گرفت.
طهرانی بار دیگر تمرکززدایی در این فناوری را یادآوری کرد و گفت: با تمرکززدایی، همان اندازه که از فدرال‌رزرو (بانک مرکزی آمریکا) تمرکززدایی می‌شود، از بانک مرکزی خودمان هم تمرکززدایی می‌شود. پس قاعدتاً محاسنی دارد و اتفاقات خوبی را برای کشور رقم خواهد زد، ولی ریسک‌ها را هم باید در نظر گرفت یعنی، حاکمیت بانک مرکزی نیز تا حدودی با راه‌اندازی فناوری بلاکچین، محدود می‌شود. دقت کنید گاهی به اشتباه مردم تصور می‌کنند پول‌های رایج دنیا پشتوانه طلا و نقره دارند. لازم است به یک رویداد تاریخی به نام شوک نیکسون اشاره کنم.
**پشتوانه رمزارزها مانند سایر پول‌های رایج است
حدود پنجاه سال پیش، نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا رسماً دلار را بدون پشتوانه اعلام کرد و تعهد دولت آمریکا برای تبدیل دلار به طلا را ملغی اعلام کرد. پس از این اتفاق، هیچ‌یک از ارزهای دنیا حتی دلار و یورو، پشتوانه‌ای بر اساس طلا و نقره ندارند و تنها بر اساس تصمیم بانک مرکزی هر کشور، ارزش پیدا می‌کنند و بانک‌های مرکزی هر زمان که بخواهند می‌توانند حجم پول را زیاد کنند، به همین دلیل به آن‌ها «پول دستوری» گفته می‌شود. در حالی که بسیاری از رمزارزها مانند بیت‌کوین، حجم عرضه محدودی دارند و حتی به‌وجودآورندگان آن قادر به دست‌کاری در فرآیند تولید و عرضه رمزارز نیستند.
به همین دلیل می‌توان گفت رمزارزها نسبت به پول‌های دستوری اعتمادپذیری بهتری دارند. این درست نیست که تصور کنیم چون رمزارزها بدون پشتوانه هستند، با تعالیم دینی در تضادند، زیرا از لحاظ پشتوانه، تفاوتی با پول‌های دستوری ندارند و حتی با توجه به ابزارهایی که برای کنترل حجم پول در آن‌ها قرار دارد، می‌توانند انطباق بهتری با مبانی دینی پیدا کنند.
**در آزمایشگاه بلاکچین خاتم چه می‌گذرد؟
گفت‌وگوی ایرناپلاس با طهرانی در دانشگاه خاتم و با بازدید از آزمایشگاه بلاکچین این دانشگاه همراه بود. او که مدیریت این آزمایشگاه را برعهده دارد، می‌گوید: آزمایشگاه بلاکچین دانشگاه خاتم در سه حوزه آموزشی، پژوهشی و کارآفرینی فعالیت می‌کند.
در حوزه آموزشی، با برگزاری رویدادهای مختلف، به ترویج مسائل فنی در سطح جامعه آکادمیک و جامعه فعال این حوزه می‌پردازیم. دوره‌های آموزشی زیادی در مراکز مختلف برگزار می‌شود که تمرکزشان بر مسائل تجاری است. آزمایشگاه بلاکچین خاتم اما با توجه به خلأ آموزش‌های فنی، بر این مورد تمرکز دارد.
**کاربردهایی از پژوهش‌های دانشجویی
او فعالیت‌های پژوهشی آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه خاتم را با پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد این دانشگاه معرفی می‌کند و می‌گوید: آزمایشگاه این امکان را برای دانشجویان فراهم می‌کند که پایان‌نامه‌های خود را در این حوزه تعریف کنند و حوزه‌های پژوهشی بلاکچین را توسعه دهند.
مثلاً یکی از دغدغه‌های حوزه بلاکچین، ناشناس بودن تراکنش‌هاست و اگر بلاکچین بخواهد در سطح جامعه گسترش پیدا کند، نیاز به فرآیندهای شناسایی و احراز هویت مشتری داریم که براساس این نیاز، یک کار پژوهشی تعریف کردیم که الان از طریق یکی از پایان‌‌نامه‌ها به ثمر رسیده و در صنعت در حال پیاده‌سازی است. پایان‌نامه یکی دیگر از دانشجویان نیز درباره پیش‌بینی روندهای رمزارزهاست که مراحل پژوهشی آن به اتمام رسیده و پیاده‌سازی آزمایشگاهی آن انجام شده است.
**در کنار استارت‌آپ‌ها هستیم
در حوزه کارآفرینی نیز، استارت‌آپ‌هایی زیادی در حوزه بلاکچین در کشور درحال شکل‌گیری هستند که ما نیز به سهم خود تعدادی را به‌عنوان زیرمجموعه آزمایشگاه بلاکچین خاتم داریم. البته در این مدت، پذیرای استارت‌آپ‌های دیگری نیز بودیم که برای مشورت در مورد مسائل فنی، به ما مراجعه کرده‌اند. در جامعه کارآفرینی با اغلب شتاب‌دهنده‌ها همکاری داریم و در رویدادهای یکدیگر شرکت می‌کنیم یا رویداد مشترک برگزار می‌کنیم.
آزمایشگاه بلاکچین خاتم ارتباط خوبی با شبکه بانکی کشور ایجاد کرده است و با بانک‌های پاسارگاد، پارسیان و مسکن، مؤسسه سرمایه‌گذاری خطرپذیر برکت و بسیاری از نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری دیگر ارتباط دارد و در بعضی پروژه‌های بانکی در حال انجام، به‌عنوان مشاور فنی حاضر است.
**تیغ دولبه فناوری
طهرانی می‌گوید: بلاکچین به همه دغدغه‌هایی که در زمینه شفافیت داریم پاسخ می‌دهد، از آرای نمایندگان گرفته تا حقوق کارمندان دولت. در بلاکچین هیچ‌چیز مخفی وجود ندارد و هر تراکنشی که ثبت می‌شود برای همه قابل رؤیت است. اما گفته می‌شود ابزاری برای برخی اقدامات، مثلاً فرار مالیاتی هم فراهم می‌کند. شفافیت و فرار مالیاتی هر دو در یک فناوری؟
او ادامه می‌دهد: نکته این است که ثبت تراکنش در بلاکچین، با یک آیدی انجام می‌شود که اصطلاحاً «کلید عمومی» نام دارد. کسی نمی‌داند این آیدی متعلق به کیست، اما تمام فعالیت‌های انجام شده با این آیدی در شبکه مشخص است. می‌توان دید که این آیدی از چه کسی پول گرفته به چه کسی پول داده و تمام گردش حساب، از روز اول راه‌اندازی آن بلاکچین تا روز فعلی، با شفافیت تمام قابل رؤیت است.
**اعتمادسازی مردمی و مصونیت در برابر تحریم
این شفافیت، معایب و مزایایی دارد. عیبش این است کسی که به دنبال فرار مالیاتی است با آیدی ناشناس فعالیت و از شبکه سوءاستفاده می‌کند و مزیت آن، این است که کسانی که می‌خواهند کار درست انجام بدهند مثلاً سازمان‌های خیریه یا کمیته امداد، می‌توانند آیدی خود را رسماً اعلام می‌کنند. وقتی مردم می‌بینند این نهاد، یک آیدی قابل شناسایی معرفی کرده، اعتماد می‌کنند؛ زیرا می‌توانند کمک‌ها و پرداخت‌هایی که داشتند را یک‌به‌یک رصد کنند و ریز‌به‌ریز تمام هزینه‌ها و گردش‌های مالی را ببینند.
پس اگر یک سازمان بخواهد میتواند با هویت مخفی، سوءاستفاده کند و اگر یک سازمان بخواهد جلب اعتماد کند، هویت خود را معرفی می‌کند. این به عهده قانونگذار است که چه‌طور تصمیم‌گیری کند. میتواند برای کاربران داخلی الزام کند که هویتشان را آشکار کنند. در مورد بلاک‌چین‌های جهانی مانند بیت‌کوین یا اتریوم یک چنین الزامی را نمی‌توان به شبکه اجبار کرد و اتفاقاً این به نفع افراد است و کسانی که در این شبکه‌های جهان‌روا، رمزارز دارند در برابر تحریم‌ها مصون هستند.
**فرصت‌های سودآور فناوری جدید
کشورهای زیادی روی این فناوری کار می‌کنند، مثل خیلی از فناوری‌های دیگر این فناوری هم در ابتدا از آمریکا شروع شد ولی کشورهای اروپای شرقی و نیز کره، با قدرت وارد این حوزه شده‌اند. ایران هم میتواند در این زمینه وارد شود و بخشی از سهم بازار را در دست بگیرد.
طهرانی می‌گوید: در ایران سرمایه‌گذاری‌های مختلفی در بحث توسعه شبکه، استارت‌آپ‌ها و ماینینگ در حال انجام است. استارت‌آپ‌هایی در حال شکل‌گیری هستند که البته در ابتدای راه هستند و به‌طور جدی وارد بازار نشده‌اند، ولی ماینینگ توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
در ایران حجم بسیار زیادی ماینینگ انجام می‌شود. با توجه به افت قیمت بیت‌کوین، در خیلی از کشورها ماینینگ دیگر اقتصادی نیست، اما در ایران با توجه به قیمت ارزان انرژی، همچنان اقتصادی است. در ایران می‌توانیم در ساعات غیرپیک شبکه برق، از ظرفیت خالی استفاده کنیم و برق را در اختیار ماینرها قرار دهیم. اگر یک فارم ماینینگ در کنار یک نیروگاه برق راه‌اندازی شود و در ساعات غیرپیک، از ظرفیت مازاد نیروگاه برای تولید رمزارزها استفاده کنیم، هم از هدررفت منابع نیروگاه جلوگیری شده است و هم برای کشور ارزآوری دارد.
**مردم به اسم کوین‌ها فریب نخورند!
هر موضوع جدیدی، علاوه بر جذاب و مفید بودن، میتواند با توجه به کافی نبودن اطلاعات، زمینه سوءاستفاده را فراهم کند. از طهرانی خواستیم نکاتی را که باید در مواجهه با این فناوری جدید داشته باشیم، با ما در میان بگذارد. مدیر آزمایشگاه بلاکچین خاتم در سه محور پاسخ داد.
اول اینکه، بازار رمزارز بازار پرریسکی است و در فضای رمزارزها ریسک بالاتری نسبت به بورس داریم. نوسان‌ها در این فضا بسیار شدید‌تر است و کسی که این فضا را نشناسد، وقتی‌که وارد بازار می‌شود به‌تبع، جزو افراد زیان‌ده خواهد بود و قاعدتاً وقتی ورود به بازار با مطالعه و شناخت زمان‌های خرید و فروش باشد افراد می‌توانند بهترین استفاده را از بازار ببرند.
**کلیدتان را به دیگران ندهید
دوم اینکه، در مورد استفاده از بیت‌کوین یا سایر رمزارزها، عرف است که شما وارد یک وب‌سایت صرافی یا وب‌سایت کیف پول می‌شوید و در آنجا یک نام کاربری و رمز عبور تعریف می‌کنید و از طریق آن بیت‌کوین می‌خرید. مادامی که شما از نام کاربری و رمز عبور استفاده می‌کنید، هیچ‌کس جز آن صرافی و کیف پول، به بیت‌کوین شما دسترسی ندارد.
زمانی که حجم بالایی از بیت‌کوین می‌خریم منطقی نیست که پولمان در آن صرافی بماند و می‌توانیم مبلغی را که قصد نداریم در بلندمدت استفاده کنیم، داخل کیف پول دیگری که در آن صرافی نیست و کلید آن فقط دست خودمان است، ذخیره کنیم که این مطمئن‌ترین روش نگهداری بیت‌کوین یا هر رمزارز دیگری است.
سوم اینکه می‌توان از کیف پول‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای نگهداری رمزارزها استفاده کرد، اما مسأله مهم این است که رمز دسترسی به آن آیدی یا اصطلاحاً کلید خصوصی، در اختیار فردی غیر از خودتان قرار نگیرد. صرافی‌ها و نرم‌افزارهای کیف پول هم افراد غیر، تلقی می‌شوند، پس بهتر است رمزارزها را داخل آدرس شخصی خودتان ذخیره کنید، نه آدرس صرافی یا کیف پول.
**چرا بلاکچین زودتر از این در ایران گسترش پیدا نکرد؟
طهرانی به‌عنوان کارشناس این فناوری و مدیر یکی از معدود مراکز فعال در این حوزه، میتواند موانع و چالش‌های گسترش بلاکچین در ایران را شناسایی کند. طهرانی که خود عضو هیأت علمی دانشگاه است، اولین نقد را به فضای دانشگاهی وارد می‌کند و می‌گوید: فضای دانشگاهی دیر به سراغ این فناوری رفت و مباحث آموزشی را توسعه نداد.
مسأله دوم این است که حضور در فضای بلاک‌چینی نیاز به روحیه کار تیمی خیلی قوی دارد. من باز هم به اصل تمرکززدایی اشاره می‌کنم. وقتی شما کسب‌وکاری را راه‌اندازی می‌کنید تمایل دارید خودتان محور کسب‌وکار باشید، ولی در فضای جدید می‌خواهید کسب‌وکاری راه‌اندازی کنید که مرکز و محور ندارد و این مانع ورود کسانی می‌شود که تجربه کار گروهی ندارند که با تمرین بیشتر کار تیمی در دانشگاه، چنین فضایی شکل خواهد گرفت.
**اگر تعلل نکنیم با دنیا پیش خواهیم رفت
مسأله دیگر این است که قانونگذار در تصمیم‌گیری تعلل می‌کند و دیر تصمیم می‌گیرد. تصمیم‌گیری در این مورد می‌توانست زودتر از این‌ها اتفاق بیفتد و فضا را برای ورود استارت‌آپ‌ها و سازمان‌ها به این حوزه فراهم کند. اگر این موانع برطرف شود می‌توانیم با سرعت خوبی در این حوزه رشد کنیم.
طهرانی معتقد است فاصله ما از دنیا در این فناوری چندان زیاد نیست و ادامه می‌دهد: در مقایسه با سایر فناوری‌ها ممکن است یک عقب‌ماندگی 50 ساله یا 60 ساله داشته باشیم، اما در این فناوری که در دنیا از سال 2009 شروع شده، از سه یا چهار سال پیش وارد شدیم؛ پس تنها پنج سال از دنیا فاصله داریم و خیلی راحت‌تر می‌توانیم این فاصله را جبران کنیم. وضعیت ما در دانش فنی به‌گونه‌ای است که می‌توانیم خیلی از فناوری‌ها را به‌راحتی بومی‌سازی کنیم.
**رمزارزها از تقاضای مردم ارزش می‌گیرند
وی نکته آخری را که از موانع گسترش فناوری بلاکچین و رواج آن به‌شمار می‌رود، تصور بدون پشتوانه بودن رمزارزها می‌داند و می‌گوید: درباره رمزارزها تصور می‌شود چیزی را خرید و فروش می‌کنیم که کاملاً بدون پشتوانه است. مسأله «بدون پشتوانه بودن» باید در نهادهای مذهبی مطرح شود. پولی که الان در سطح جامعه استفاده می‌شود هم پول بدون پشتوانه است و رمزارزها و پول بدون پشتوانه از نظر کارکردی تفاوتی با هم ندارند.
پس نمی‌توان مسأله رمزارزها را در تضاد با تعالیم دینی دانست، در حالی که میتواند بسیاری از مشکلات کنونی ما را حل کند. اینکه گفته شود رمزارزها تنها زمانی مطابق با قوانین شرع هستند که پشتوانه‌ای مبتنی بر پول یا طلا داشته باشد، با روح بلاکچین در تضاد است. روح بلاکچین این است که تولید ما، بر اساس تقاضای مردم ارزش پیدا کند، نه بر اساس ارزش یک کالایی که پشتوانه آن است.
