اقتصاددانان سرخوشی که باید محتاط باشند!
کرونا و سرنوشت گردشگری ۱۴۰۰
سال ۱۴۰۰ کجا سرمایهگذاری کنیم؟
تحریم‌ها، دورکاری و وضعیت بازار کار
۱۴۰۰ سال مناسبی برای راهاندازی کسب‌وکار آنلاین است؟
تهران- ایرناپلاس- از مؤسسه خیریه‌ای که 12 سال پیش تسهیلات گرفته و نامش در فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی بانک مرکزی آمده تا وارد‌کننده‌ای که می‌گوید ارز ارزان را برای داروی دام و طیور خواسته، نه خوراک حیوانات خانگی؛ این‌ها مواردی‌اند که در فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی می‌بینیم و احتمالاً در آینده شاهد تکذیب و تأیید‌های بیشتری در این رابطه باشیم.
بانک مرکزی از تیر ماه سال گذشته، فهرستی از دریافت‌کنندگان ارز با نرخ دولتی یا همان دلار 4200 تومانی و همچنین ارز نیمایی را منتشر می‌کند. آخرین به‌روزرسانی این فهرست، یکشنبه هفته گذشته منتشر شده است. فهرستی که پرداخت‌های فرودین 1397 تا 11 اردیبهشت امسال را پوشش می‌دهد.
پرداخت ارز 4200 تومانی با وجود انتقادات برخی کارشناسان اقتصادی، امسال نیز ادامه پیدا کرده و قرار است در مجموع، 14 میلیارد دلار ارز با نرخ 4200 تومان به واردات کالا‌های ضروری تخصیص داده شود. فهرست منتشر شده توسط بانک مرکزی، پرداخت‌های سال جاری را از سال گذشته تفکیک نکرده و نمی‌توان به‌راحتی مشخص کرد تا این لحظه چه بخشی از 14 میلیارد دلار، تخصیص پیدا کرده است.
این فهرست از جهاتی دیگر هم قابل بررسی است. در هشت دوره انتشار عمومی فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، این اولین باری است که فایل اکسل این فهرست منتشر می‌شود و در نتیجه، امکان بررسی موارد تخصیص داده شده آسان‌تر شده است. اما با توجه به اینکه معادل یورویی یا حتی دلاری تخصیص‌ها ذکر نشده، نمی‌توان ارزیابی دقیقی ارائه داد و همچنان می‌تواند شفاف‌تر شود.
در این مدت بر پایه دلار 4200 تومان، 13 ارز دیگر نیز تخصیص داده شده؛ از لیر کویت و عمان گرفته تا یورو. بیشترین ثبت سفارش‌ها با استفاده از یورو تأمین مالی شده که شامل 43.51 درصد پرداخت‌ها یعنی 64 هزار و 805 مورد است. پس از یورو، یوان چین و روپیه هند به ترتیب 29.76 و 11.15 درصد از کل پرداخت‌ها را دارند.
*دست‌هایی که در جیب دولت است
دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، در دو گروه افراد حقیقی و حقوقی قرار دارند که با کد ملی یا شناسه ملی از هم تفکیک شده‌اند. البته بانک مرکزی همان‌طور که پیش از این اعلام کرده بود، وظیفه تخصیص و تأمین ارز را به عهده دارد که این وظیفه را بر اساس ثبت سفارش و اولویت‌های اعلامی وزارت صمت، انجام می‌دهد.
اولویت‌بندی‌هایی که با هر بار به روزرسانی این فهرست، با انتقاداتی مواجه می‌شوند و هر بار رسانه‌های مختلف، با بررسی زمینه فعالیت افراد، شرکت‌ها و مؤسسات درج شده در این فهرست، نسبت به تخصیص بهینه ارز دولتی تردید‌هایی را مطرح می‌کنند.
به‌عنوان مثال، خبرگزاری تسنیم از چهار شرکت هواپیمایی خارجی نام برده که ارز 4200 تومانی دریافت کرده‌اند و پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، شرکتی را معرفی کرده که برای واردات خوراک سگ و گربه، ارز دولتی گرفته است. البته این شرکت در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که این ارز را به بخش دیگری از فعالیت‌های خود یعنی واردات دارو‌های دام و طیور تخصیص داده است.
البته بانک مرکزی همواره تاکید کرده که صرفا تخصیص دهنده ارز است، نه مرجع تشخیص استحقاق گیرندگان آن. با این حال با انتشار فهرست گیرندگان ارز، زمینه بررسی این موضوع مهم را ایجاد کرده است.
*مورد عجیب یک خیریه
مورد دیگری که در فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی قرار داشت، مربوط به مؤسسه خیریه مکتب امیرالمؤمنین(ع) بود که به ارسال نامه به بانک مرکزی و انتشار بیانیه رسید و بانک مرکزی هم نسبت به آن واکنش نشان داد. مؤسسه در بیانیه خود گفته بود 10 سال است که کارت بازرگانی ندارد و نمی‌تواند واردکننده باشد که ارز بگیرد. بانک مرکزی هم اعلام کرد ردیف‌های مربوط به این مؤسسه در فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، مربوط به بازپرداخت تسهیلات دریافتی مؤسسه از حساب ذخیره ارزی در دهه 1380 است.
میرسعید موسوی، مدیرعامل این خیریه نیز پس از این نامه‌نگاری‌ها به خبرنگار ایرنا گفته که مؤسسه برای تأمین هزینه‌های خود، در دهه 1380 وارد فعالیت تولیدی در زمینه شیشه‌های دارویی شده و برای واردات برخی از تجهیزات، از حساب ذخیره ارزی تسهیلات گرفته که پس از شوک ارزی دهه 1390، بازپرداخت اقساط به دستور بانک مرکزی متوقف شد و احتمالاً نام مؤسسه به دلیل تسویه‌حساب این تسهیلات بین بانک عامل و بانک مرکزی، در این فهرست آمده است.
*شفاف‌سازی شفافیت
بررسی خبرنگار ایرناپلاس نشان می‌دهد احتمالاً بعد از این، باز هم شاهد این نامه‌نگاری‌ها خواهیم بود؛ چرا که در این فهرست نام شرکت‌هایی دیده می‌شود که به نظر می‌رسد زمینه فعالیتشان ارتباطی با کالا‌های اساسی ندارد. شرکت تولیدکننده شیرینی و شکلات، شرکت تولیدکننده نوشیدنی، شرکت طراحی وب‌سایت و ارائه‌دهنده پنل‌های ارسال پیام کوتاه، تولیدکننده لوازم ورزشی و نیز تولیدکننده مبلمان و حتی نمایندگی برند لباس خارجی، مشتی نمونه از خروار دریافت‌کنندگان ارز دولتی هستند که شاید هم نتوان به آن‌ها خرده گرفت.
فهرست بانک مرکزی تخصیص‌ها را به‌صورت تجمیعی از فروردین 1397 یعنی همزمان با معرفی دلار 4200 تومانی، منتشر می‌کند و در هر به‌روزرسانی، موارد جدید را اضافه می‌کند. در بازه زمانی فروردین 1397 تا تیر 1397، شرکت‌ها می‌توانستند نیاز‌های وارداتی خود را با ارز دولتی تأمین کنند و پس از آن بود که نرخ دولتی به واردات کالا‌های اساسی محدود شد.
مورد دیگر اینکه ممکن است برخی مواد اولیه شرکت‌های تولیدی در دسته کالا‌های اساسی قرار داشته و ثبت سفارش آن‌ها در نگاه اول بدون اشکال باشد. اما این موارد بعد از ورود به کشور، به‌عنوان کالای واسطه‌ای و برای تولید اقلام غیرضروری، مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاید بهتر باشد برای شفاف‌سازی چنین مواردی، با همکاری گمرک تاریخ ثبت سفارش و نیز کد تعرفه کالا مشخص باشد یا حداقل اگر برای جلوگیری از تشدید تحریم‌ها به انتشار عمومی نمی‌رسد، در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار گیرد.
پرداخت ارز 4200 تومانی با وجود انتقادات برخی کارشناسان اقتصادی، امسال نیز ادامه پیدا کرده و قرار است در مجموع، 14 میلیارد دلار ارز با نرخ 4200 تومان به واردات کالا‌های ضروری تخصیص داده شود. فهرست منتشر شده توسط بانک مرکزی، پرداخت‌های سال جاری را از سال گذشته تفکیک نکرده و نمی‌توان به‌راحتی مشخص کرد تا این لحظه چه بخشی از 14 میلیارد دلار، تخصیص پیدا کرده است.
این فهرست از جهاتی دیگر هم قابل بررسی است. در هشت دوره انتشار عمومی فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، این اولین باری است که فایل اکسل این فهرست منتشر می‌شود و در نتیجه، امکان بررسی موارد تخصیص داده شده آسان‌تر شده است. اما با توجه به اینکه معادل یورویی یا حتی دلاری تخصیص‌ها ذکر نشده، نمی‌توان ارزیابی دقیقی ارائه داد و همچنان می‌تواند شفاف‌تر شود.
در این مدت بر پایه دلار 4200 تومان، 13 ارز دیگر نیز تخصیص داده شده؛ از لیر کویت و عمان گرفته تا یورو. بیشترین ثبت سفارش‌ها با استفاده از یورو تأمین مالی شده که شامل 43.51 درصد پرداخت‌ها یعنی 64 هزار و 805 مورد است. پس از یورو، یوان چین و روپیه هند به ترتیب 29.76 و 11.15 درصد از کل پرداخت‌ها را دارند.
*دست‌هایی که در جیب دولت است
دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، در دو گروه افراد حقیقی و حقوقی قرار دارند که با کد ملی یا شناسه ملی از هم تفکیک شده‌اند. البته بانک مرکزی همان‌طور که پیش از این اعلام کرده بود، وظیفه تخصیص و تأمین ارز را به عهده دارد که این وظیفه را بر اساس ثبت سفارش و اولویت‌های اعلامی وزارت صمت، انجام می‌دهد.
اولویت‌بندی‌هایی که با هر بار به روزرسانی این فهرست، با انتقاداتی مواجه می‌شوند و هر بار رسانه‌های مختلف، با بررسی زمینه فعالیت افراد، شرکت‌ها و مؤسسات درج شده در این فهرست، نسبت به تخصیص بهینه ارز دولتی تردید‌هایی را مطرح می‌کنند.
به‌عنوان مثال، خبرگزاری تسنیم از چهار شرکت هواپیمایی خارجی نام برده که ارز 4200 تومانی دریافت کرده‌اند و پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، شرکتی را معرفی کرده که برای واردات خوراک سگ و گربه، ارز دولتی گرفته است. البته این شرکت در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که این ارز را به بخش دیگری از فعالیت‌های خود یعنی واردات دارو‌های دام و طیور تخصیص داده است.
البته بانک مرکزی همواره تاکید کرده که صرفا تخصیص دهنده ارز است، نه مرجع تشخیص استحقاق گیرندگان آن. با این حال با انتشار فهرست گیرندگان ارز، زمینه بررسی این موضوع مهم را ایجاد کرده است.
*مورد عجیب یک خیریه
مورد دیگری که در فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی قرار داشت، مربوط به مؤسسه خیریه مکتب امیرالمؤمنین(ع) بود که به ارسال نامه به بانک مرکزی و انتشار بیانیه رسید و بانک مرکزی هم نسبت به آن واکنش نشان داد. مؤسسه در بیانیه خود گفته بود 10 سال است که کارت بازرگانی ندارد و نمی‌تواند واردکننده باشد که ارز بگیرد. بانک مرکزی هم اعلام کرد ردیف‌های مربوط به این مؤسسه در فهرست دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی، مربوط به بازپرداخت تسهیلات دریافتی مؤسسه از حساب ذخیره ارزی در دهه 1380 است.
میرسعید موسوی، مدیرعامل این خیریه نیز پس از این نامه‌نگاری‌ها به خبرنگار ایرنا گفته که مؤسسه برای تأمین هزینه‌های خود، در دهه 1380 وارد فعالیت تولیدی در زمینه شیشه‌های دارویی شده و برای واردات برخی از تجهیزات، از حساب ذخیره ارزی تسهیلات گرفته که پس از شوک ارزی دهه 1390، بازپرداخت اقساط به دستور بانک مرکزی متوقف شد و احتمالاً نام مؤسسه به دلیل تسویه‌حساب این تسهیلات بین بانک عامل و بانک مرکزی، در این فهرست آمده است.
*شفاف‌سازی شفافیت
بررسی خبرنگار ایرناپلاس نشان می‌دهد احتمالاً بعد از این، باز هم شاهد این نامه‌نگاری‌ها خواهیم بود؛ چرا که در این فهرست نام شرکت‌هایی دیده می‌شود که به نظر می‌رسد زمینه فعالیتشان ارتباطی با کالا‌های اساسی ندارد. شرکت تولیدکننده شیرینی و شکلات، شرکت تولیدکننده نوشیدنی، شرکت طراحی وب‌سایت و ارائه‌دهنده پنل‌های ارسال پیام کوتاه، تولیدکننده لوازم ورزشی و نیز تولیدکننده مبلمان و حتی نمایندگی برند لباس خارجی، مشتی نمونه از خروار دریافت‌کنندگان ارز دولتی هستند که شاید هم نتوان به آن‌ها خرده گرفت.
فهرست بانک مرکزی تخصیص‌ها را به‌صورت تجمیعی از فروردین 1397 یعنی همزمان با معرفی دلار 4200 تومانی، منتشر می‌کند و در هر به‌روزرسانی، موارد جدید را اضافه می‌کند. در بازه زمانی فروردین 1397 تا تیر 1397، شرکت‌ها می‌توانستند نیاز‌های وارداتی خود را با ارز دولتی تأمین کنند و پس از آن بود که نرخ دولتی به واردات کالا‌های اساسی محدود شد.
مورد دیگر اینکه ممکن است برخی مواد اولیه شرکت‌های تولیدی در دسته کالا‌های اساسی قرار داشته و ثبت سفارش آن‌ها در نگاه اول بدون اشکال باشد. اما این موارد بعد از ورود به کشور، به‌عنوان کالای واسطه‌ای و برای تولید اقلام غیرضروری، مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاید بهتر باشد برای شفاف‌سازی چنین مواردی، با همکاری گمرک تاریخ ثبت سفارش و نیز کد تعرفه کالا مشخص باشد یا حداقل اگر برای جلوگیری از تشدید تحریم‌ها به انتشار عمومی نمی‌رسد، در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار گیرد.
